نشست تخصصی بررسی کتاب‌های «نقش و رسالت زن»، بعد از ظهر روز جمعه ۲۲ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در غرفه‌ی انتشارات انقلاب اسلامی در سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با اجرای حجت‌الاسلام و المسلمین حمید سبحانی صدر و با حضور خانم دکتر فاطمه قاسمپور برگزار شد.
در ابتدای این نشست، حجّت‌الاسلام والمسلمین سبحانی صدر با اشاره به اینکه آنچه امروز در این جلسه بیشتر به آن می‌پردازیم، توجه و بررسی مسئله‌ی «زن» در منظومه‌ی فکری رهبر فرزانه‌ی انقلاب است؛ اظهار کرد: ما می‌بینیم که رهبر معظّم انقلاب درباره تفاوت دو دیدگاه در حوزه زنان سخن گفته‌اند و در یکی از جلدهای مجموعه پنج‌جلدی کتاب‌های نقش و رسالت زن که تحت عنوان «جایگاه و مسائل زنان در فرهنگ اسلام و تجدد» است، به طور مفصّل به این موضوع پرداخته‌اند. تفاوت دو دیدگاه نسبت به زن در انقلاب اسلامی و تمدن غرب از منظر مقام معظّم رهبری (مدّظلّهالعالی) را بفرمایید.
خانم دکتر فاطمه قاسمپور با بیان اینکه یکی از موضوعات مهمّی که رهبر معظّم انقلاب به آن می‌پردازند موضوع زنان است، از اهتمام ویژه انتشارات انقلاب اسلامی به موضوع زن تقدیر و بیان کرد: گفتمان انقلاب اسلامی و رویکرد امامین انقلاب اسلامی به موضوع زن، با رویکرد گفتمان غربی تفاوت دارد. گفتمان غربی به عنوان گفتمانی است که جنسیت زن را بر انسانیت ارجح میداند و در رویکرد گفتمان سنتی، زن خانه نشین است اما این غیریت‌سازی که در گفتمان انقلاب اسلامی و رویکرد مقام معظّم رهبری (مدّظلّهالعالی) اتفاق افتاده به عنوان الگوی سوم نامگذاری شده است و ایشان زن مسلمان را در غیریّت با دو گفتمان شرقی و غربی قرار می‌دهند.
وی ادامه داد: در گفتمان غربی، موضوع تفاوت زن و مرد و دوگانگی زن و مرد به عنوان یک بحث جدّی دنبال می‌شود و زن و مرد در رقابت جدی با یکدیگر هستند که این رقابت جدی، یکی از شاخص‌های گفتمان غربی است و این امر باعث می‌شود زنان دچار مردوارگی شوند؛ در حالی که گفتمان انقلاب اگرچه برای زن تکلیف و مسئولیت اجتماعی قائل است اما زن را در غیریّت با فضای خانوادگی نمی‌بیند و نقش خانوادگی زن را به‌عنوان یک عنصر اصلی در نظر می‌گیرد و زن به‌عنوان یک انسان دیده می‌شود و برابری انسانی دنبال می‌شود.
قاسمپور گفت: تفاوت دیگری که بین رویکرد سنّتی و شرقی با گفتمان انقلاب اسلامی دیده می‌شود این است که در گفتمان سنتی، زن یک عنصر در خانواده تعریف می‌شود و خانه‌نشینی وجه تمایز زن است اما تفاوت آن با گفتمان انقلاب اسلامی این است که در گفتمان انقلاب اسلامی اگرچه نقش خانوادگی زن اهمیّت دارد اما مسئولیّت زن صرفاً خانه‌نشینی نیست بلکه زن مسلمان ایرانی، عنصر مسئولیّت اجتماعی را همراه با نقش خانوادگی خود دنبال می‌کند و حضور در عرصه اجتماعی با عنصر هویّت‌بخش حجاب دنبال می‌شود.
در ادامه کارشناس‌مجری با اشاره به اینکه رهبر معظّم انقلاب(مدّظلّهالعالی) از یک ستم تاریخی سخن می‌گویند و در فرمایشات ایشان آمده است که کشف حجاب در دوران پهلوی اوّل مقدمه‌ی برداشتن عفّت و حجاب برای سرگرم کردن مردم به عامل بسیار قوی و نیرومند جنسی بود تا به اهداف سیاسی برسند، این پرسش را مطرح کرد: در حال حاضر نیز شاهد هستیم که رسانههای غربی می‌کوشند که زنان را به سوی کشف حجاب سوق دهند؛ در این زمینه هدفگذاری تفکر غربی چیست و دشمنان از این امر چه سودی می‌برند و ما چه زیانی می‌کنیم؟
قاسمپور در پاسخ به این سوال بیان کرد: قبل از انقلاب صنعتی، سبک زندگی به گونه‌ای بود که عرصه عمومی و خصوصی از یکدیگر جدا نبود و خانواده و نقش زن و مرد در کنار یکدیگر تعریف شده بود اما پس از ارزش‌گذاری عرصه عمومی با رویکرد سرمایه‌داری، زنان احساس کردند باید وارد عرصه عمومی شده و شاخص‌های نظام سرمایه‌داری را دنبال کنند که در پی آن صنعت‌های بسیاری شکل گرفت که یکی از آن‌ها، صنعت مُد بود که باعث عفت زدایی از زنان شد.
وی اضافه کرد: تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، دو جریان داشتیم که یکی جریان خانه‌نشینی زنان بود و دیگری حضور زنان در اجتماع، به تبع از نظام جهانی و سیاست‌های تمدن غرب بود.
رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه آنچه امام راحل دنبال کردند و اعجاز ایشان در حوزه زنان است این بود که مسئولیت اجتماعی زنان در کنار نقش خانوادگی قرار گرفت و وجه ممتازی از زن مسلمان ایرانی ساخت؛ تأکید کرد: در عین حال، حجاب به عنصری برای حضور اجتماعی زن تبدیل شد و حجاب بخش مهمی از هویت یک زن ایرانی شد.
وی ادامه داد: وقتی حجاب چنین نقشی را در گفتمان انقلاب اسلامی بازی می‌کند و به تعبیر مقام معظّم رهبری(مدّظلّهالعالی) قدرت زن مسلمان ایرانی، قدرت جهان و نظام غربی را به چالش می‌کشد، در چنین شرایطی دیگر حجاب صرفاً یک آموزه‌ی اسلامی برای زن مسلمان نیست و بنابراین تمام تلاش‌ها از سوی دشمنان صورت می‌گیرد تا حجاب در جامعه ایرانی تضعیف شود.
این نماینده‌ی مجلس در پاسخ به سوال کارشناس‌مجری مبنی بر اینکه آیا نظام سرمایه داری در شیوه کسب و کار کشور ما رسوخ کرده و زن ایرانی را ناچار کرده که به همان رنگ دربیاید؟ تشریح کرد: باید این موضوع را چندعاملی تحلیل کرد؛ یک بخش مهم آن عنصر تهاجم فرهنگی است. وقتی عنصر هویت‌بخش حجاب، وجه تمایز زن ایرانی از دو گفتمان رایج است؛ طبیعتاً دشمن تلاش می‌کند آن را تخریب و مخدوش کند اما بخشی نیز به این موضوع برمی‌گردد که ما در الگوسازی و مفهوم‌سازی در نظام آموزشی رسمی و رسانههای خود نتوانسته‌ایم عنصر هویت‌بخش را برای دختران جوان و نوجوان امروزی به خوبی تبیین کنیم.
وی افزود: یکی دیگر از دلایل، عدم بومی‌سازی ساختارهای اقتصادی کشور است که منجر شده ساختارهای اقتصادی کشور ما نیز تناسبی با ساختار نظام سرمایه داری پیدا کند و وقتی ساختار اقتصادی بومی‌سازی نشود نقش مخرّبی روی عنصر هویت‌بخش زن خواهد گذاشت.
قاسمپور در پاسخ به سوال دیگر مجری برنامه مبنی بر اینکه از منظر مقام معظّم رهبری(مدّظلّهالعالی) کدام‌یک از مشاغل جلوه زنانه‌تری دارند؟ تصریح کرد: آنچه در منظومه‌ی فکری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدّظلّهالعالی) دیدیم این است که زنان می‌توانند در همه عرصه‌ها بر اساس علایق و توانمندی‌هایشان ورود پیدا کنند؛ ایشان تاکید دارند جلوی استعداد زن ایرانی مسلمان را نباید گرفت. در گفتمان انقلاب اسلامی و در جمهوری اسلامی هیچ مانعی برای حضور زنان در عرصه اجتماعی نداریم اما به هرحال این حضور اجتماعی یک‌سری تقیدات دارد. برای مثال اولین قید این است که در گفتمان انقلاب اسلامی، نقش زن در خانواده دارای اهمیت است و حضورش در عرصه اجتماع باید عاری از اختلاط باشد
رئیس فراکسیون زنان و خانواده‌ی مجلس شورای اسلامی گفت: سومین بحثی که در بیانات آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مدّظلّهالعالی) مطرح می‌شود این است که برخی عرصه‌ها زنانه‌تر است برای مثال رهبر معظّم انقلاب بر ورود زنان به عرصه پژوهش تشویق و تاکید بیشتری داشته‌اند. البته این موضوع به معنای محدود کردن فعالیت اجتماعی زنان در گفتمان انقلاب اسلامی نیست.
مدیر مرکز تحقیقات زن و خانواده یکی از وجوه امتیاز رویکرد رهبر معظم انقلاب نسبت به رهبران سیاسی کشورهای دیگر در موضوع زن را توجه ویژه ایشان به مسئله زنان عنوان و خاطرنشان کرد: ایشان در فرمایشات خود تاکید دارند که مسئله زن و خانواده، از مسائل درجه یک کشور است و فرموده‌اند که ساختارهایی برای حل مسائل زنان ایجاد شود. در کنار تاکید بر فراهم سازی این ساختارهای بروکراتیک، بحثی که دارند این است که خود زنان برای حل مسائل و پیگیری مشکلات زنان وارد عرصه شوند.
وی متذکر شد: در دیدار اخیری که رهبر معظّم انقلاب با دختران نوجوان داشتند گفتند که در کشور شما زنان بزرگ بسیاری وجود دارند و شما نیز برای اینکه زن بزرگی شوید باید تحصیل کنید. بنابراین به نظرم روایتگری از زنان موفق، در کنار پرداختن به مسئله زن، حائز اهمیت است و آنچه در اولویت پیگیری است، رویکرد فرهنگ‌ساز نسبت به موضوع زنان است.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سوال دیگر مجری مبنی بر اینکه غربی‌ها ما را به ستم کردن به زنان متهم می‌کنند در حالی که ما از آن‌ها رعایت حقوق زنان را مطالبه می‌کنیم. آیا کار عملیاتی نسبت به مطالبه‌گری در این زمینه انجام گرفته است؟ تشریح کرد: اولین کاری که ضرورت دارد بحثی است که مقام معظّم رهبری در بیانات خود داشته‌اند و آن، افشاگری ظلم‌های صورت‌گرفته نسبت به زنان است. در این باره هم کمتر گفتگو و افشاگری شده است. ما زن را به عنوان عنصر خانواده و رئیس خانه تعریف می‌کنیم، در حالی که درکشورهای غربی زنان، مردواره باید تمام مسئولیّت را خودشان به عهده بگیرند و این نشانگر ظلم تمدن غرب نسبت به زنان است.
وی تاکید کرد: مقام معظّم رهبری در دی ماه ۱۴۰۱ ماموریّت ویژه‌ای به زنان دادند تا افشاگری ظلم به زنان اتفاق بیفتد و به نظر من زنانی که مسلط به زبان خارجی هستند باید در این زمینه فعالیت بیشتری داشته باشند و اندیشکده‌ها نیز باید بتوانند محتواهای مناسبی درباره تفاوت گفتمان غربی و انقلاب اسلامی را در حوزه زنان تولید کنند.
قاسمپور در پاسخ به این اظهارات مجری که در فرمایشات مقام معظم رهبری(مدّظلّهالعالی) می‌بینیم که نسبت به طیفی از دخترخانم‌ها که حجاب مناسبی ندارند رفتار پدرانه‌ای داشته‌اند و در عین حال ایشان تاکید دارند که حجاب، یک واجب شرعی و سیاسی است. الان در فضای عمومی ممکن است افراد حس تعارض و تناقضی بین این دو دیدگاه احساس کنند، تأکید کرد: این دو گزاره با یکدیگر تعارضی ندارند.
رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس افزود: آنچه من از منظومه‌ی فکری مقام معظّم رهبری برداشت می‌کنم این است که بیگانه و ناآشنا بودن دختران جوان ما با عناصر هویّت‌بخش خود از جمله حجاب، برمی‌گردد به عملکرد نادرستی که بوده و مجموعه‌های فرهنگی ما باید در وهله‌ی اول پاسخگوی وضعیت فرهنگی زنان و دختران ما باشند.
وی متذکر شد: رویکرد مقام معظّم رهبری نشان‌دهنده‌ی این است که باید این خلاها را به طور جدی ببینیم و در کنار برخورد با افراد هنجارشکن، باید از کار فرهنگی نیز غافل نشویم و باید پدرانه و از جایگاه محبّت، عناصر فرهنگی را نیز در جامعه فعال کنیم.
مدیر مرکز تحقیقات زن و خانواده درباره قانونگذاری در حوزه مسائل زنان، عنوان کرد: مقام معظّم رهبری در فرمایشات خود به بحث تقنین در حوزه تامین امنیت زنان اشاره کرده‌اند. در مجلس فعلی این موضوع به عنوان مسئله مهم توسط نمایندگان محلس دنبال شد و کلیات «لایحه‌ی حمایت از زنان در برابر سوءرفتار» در صحن مجلس به تصویب رسیده است.
لازم به ذکر است نشست‌های تخصصی بررسی کتاب‌های انتشارات انقلاب اسلامی در سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هرروز ساعت ۱۶ در محل غرفه این انتشارات واقع در شبستان اصلی راهرو شماره ۲۲ برگزار می شود.