خطبه‌های نماز جمعه‌ی 29 خرداد سال 1388 را که رهبر انقلاب ایراد نمودند، میلیونها نفر با حضور در صفوف نماز تهران یا به‌صورت زنده از طریق صداوسیما و سایر رسانه‌ها دیده و شنیدند؛ امّا خود این خطبه _ با وجود ارجاعات بسیار به آن در تحلیلها _ جزو مصادیقی از سخنان رهبری درباره‌ی فتنه شد که مورد بدفهمی قرار گرفت. اکنون جدای از حجاب معاصرت و یا غباری که با فاصله گرفتن از این رخداد رسانهای روی آن مینشیند، دو نکته‌ی کلیدی در میان است که بازخوانی چندباره‌ی متن و حاشیه‌ی این خطبه‌ها را در گذر زمان ضروری میسازد:
نخست، نقش رسانه‌ها در این میان، فقط بازنمایی عینی متن این خطبه‌ها نبود. ازاینرو خواسته و ناخواسته، بخشهایی از این خطبه در جریان تحلیلهای بعدی گروههای مرجع و بخصوص در کوران رخدادهای فتنه، توسّط رسانه‌های بیگانه و حتّی خودی فراموش شد و دستکم درمورد آنها بزرگنمایی یا کوچکنمایی صورت گرفت.
دوّم، خطبه‌های نماز جمعه‌ی 29 خرداد، تنها یک بخش از جورچین کنشهای رهبری در مدیریّت فضای غبارآلود پس از انتخابات بود که باید در رابطه و تناسب با دیگر مواضع و بیانات و اقدامات ایشان دیده شود تا بروشنی قابل تحلیل باشد. رهبر انقلاب خود در سخنانی به این موضوع اشاره نموده‌اند:
«من روز اوّل اين را پيغام دادم به همين حضراتى که صحنهگردان اين قضايا هستند؛ آن ساعات اوّل من به آنها پيغام خصوصى دادم. من اگر يکوقتى توى نماز جمعه يک حرفى میزنم، اين ابتدابه‌ساکن نيست؛ حرف خصوصى، پيغام خصوصى، نصيحتِ لازم انجام میگيرد، وقتى انسان ناچار میشود، يک حرفى را مىآورد در علن بيان میکند. من پيغام دادم، گفتم اين را شما داريد شروع میکنيد، امّا نمیتوانيد تا آخر کنترل کنيد؛ مىآيند ديگران سوءاستفاده میکنند. حالا ديديد آمدند سوءاستفاده کردند... آنى که وارد عرصهى سياست میشود، بايد مثل يک شطرنجباز ماهر هر حرکتى را که میکند، تا سه تا چهار تا حرکت بعد از او را هم پيشبينى کند. شما اين حرکت را میکنى، رقيبت در مقابل او آن حرکت ديگر را خواهد کرد؛ بايد فکرش باشى که تو چه حرکتى خواهى کرد. اگر ديدى در آن حرکت دوّم، تو درميمانى، امروز اين حرکت را نکن؛ اگر کردى، ناشى هستى.» (6 آبان 1388)
پیشینه
29 خرداد 88 نخستین باری نبود که آیت‌الله خامنه‌ای در خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران به روشنگری در یک مقطع حسّاس تاریخی میپرداختند. ایشان 29 خرداد سال 1360 هم در جایگاه خطیب جمعه‌ی تهران، خطّ نفاق و خیانت به کشور را رسوا کرده بودند. البتّه یک هفته بعد نیز، هزینه‌ی آن را در جریان یک حادثه‌ی ترور پرداختند. امام امّت، در بخشی از پیام خود به‌مناسبت این واقعه، به این موضوع اشاره داشتند: «اینان آنقدر از بینش سیاسی بینصیبند که بیدرنگ پس از سخنان شما در مجلس و جمعه و پیشگاه ملّت به این جنایات دست زدند.»
شاید از همینجا بتوان حکمت آخرین جملات خطبه‌ی سال 88 آیت‌الله خامنه‌ای را هم دریافت که با اظهار عواطف میلیونها نمازگزار و بیننده همراه شد. شاید رهبر انقلاب خود را برای هزینه‌هایی سنگین در روزگار فتنه آماده میکردند؛ آنچه این بار در قالب ترور شخصیّت ظاهر شد.