حضرت محمد(ص)، عزیزترین موجود عالم وجود است که حقیقت وجودش، بسی فراتر از درک و فهم انسانی است. «درس‌های پیامبر اعظم(ص)» شامل گزیده‌ای از بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی، اثری مهم و خواندنی است در تحلیل برخی از زوایای پیدا و پنهان شخصیّت و مکتب آخرین فرستاده‌ی الهی.
یکی از تعابیر باشکوه قرآنی که خداوند در وصف رسول مکرّم اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به کار برده، «اسوه‌ی حسنه» بودن ایشان است(احزاب/21)؛ اسوه‌ی بی‌نظیری که به تعبیر امام باقر(علیه‌السّلام)، مانندش را کسی قبل و بعد از او ندیده است: «لم‌یر مثل نبیّ الله قبله و لا بعده» (اصول کافی، ج 2، ص 443، ح 14). در تعبیر شگرف قرآنی دیگری، ایشان صاحبِ «خُلُق عظیم»(قلم/4) خوانده شده‌اند؛ چراکه به فرموده‌ی حضرتش در آن روایت مشهور، ایشان پرورد‌ه‌ی خودِ خداوند است: «ادّبنی ربّی و احسن تأدیبی». آن حضرت، خود صاحب «خلق عظیم» هستند و برانگیخته شده‌اند تا مکارم اخلاقی انسان را کامل کنند.
چنین اختصاصات و عناوینی که خداوند در شأن حضرت ختمی‌مرتبت(ص) به کار برده، نشان‌دهنده مقام و جایگاه بسیار ویژه و منحصربه‌فرد ایشان در نزد خداوند و نظام آفرینش است. رسول اعظم(ص)، الگوی بی‌بدیلی است که اخلاق و سیره و سبک زندگی‌اش تا ابد می‌تواند سرمشق مؤمنان در حیات فردی، خانوادگی، روابط اجتماعی و فعالیّت‌های سیاسی و فرهنگی باشد و شناخت سیره و آموزه‌ها و درس‌های انسان‌ساز، هدایت‌گر و جاودانی او در همه‌ی زمان‌ها ضرورت دارد؛ خاصّه در دوران پرآشوب ما و در عصر جاهلیّت مدرن، که دشمنان خبیث و کینه‌توز، از موج اسلام‌گرایی و بیداری اسلامی در اقصی نقاط عالم به هراس افتاده‌اند و تمام امکانات خود را در مکتوبات و فضای مجازی و ماهواره‌ها به‌کار گرفته‌اند تا چهره‌ی مقدّس این اسطوره‌ی اخلاق و عفّت و پاکدامنی را، به‌ویژه در چشم غرب‌نشینان، مشوّه کنند.
در بین اصناف مختلف عالمان و عارفان و شاعران، از دیرباز تاکنون رسم بر این بوده که در دیباچه‌ی سخن، کتاب یا رساله خود، پس از توحید حضرت حق، به نعت رسول اعظم(ص) و بیان فضایل و مناقب ایشان و خاندان پاکشان پرداخته و هر یک به شیوه‌ای خاص، در حدّ بضاعت و استعداد خویش و نه درخور مقام آن سرور کائنات، شخصیّت ایشان را ستایش و مکارم اخلاقشان را تبیین کنند. حتّی در طول تاریخ، بسیاری از غیرمسلمانان نیز زبان به مدح و تعظیم ایشان گشوده‌اند و هر کس به زبانی و به عنوانی در نعت حضرتش سخن گفته است.
با این حال، همگان معترفند که در وصف کمالات و شرح تعالیم خورشید آسمان رسالت، بیش از نَمی از یَمی نصیب نبرده‌اند؛ چه آن‌که شناخت کامل شخصیّت و فهم حقیقت صفات و کمالات کسی که خودِ خداوند او را وصف و مدح کرده، برای انسان معمولی ناممکن است. امّا همین‌قَدَر شناخت نیز، چنان تأثیر و شوری در نهاد رهپویان این چراغ هدایت نهاده که تنهاترین و بزرگترین مایه‌ی فخرشان را حیات و مرگ در مکتب مهر و رحمت آن حضرت و عشق به او خاندانش می‌دانند: «عشق محمّد(ص) بس است و آل محمّد(ص)».
کتاب «درس‌های پیامبر اعظم(ص)» شامل گزیده‌ای از بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی، درباره‌ی شخصیّت، ویژگی‌ها و بعثت نبیّ مکرّم اسلام(ص)، از جمله آثار خواندنی و مهم در زمینه‌ی شناخت برخی از زوایای پیدا و پنهان شخصیّت و مکتب آخرین پیامبر خداست. مطالب این اثر که از سوی مؤسسه‌ی پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی تدوین شده، از میان بیانات معظّمٌله از خرداد 1368 تا شهریور 1391 انتخاب و به ترتیب تاریخی ارائه شده است.
در مطالب نخستین این کتاب، آثار عظیم شناخت ابعاد شخصیّت و سیره نبیّ اکرم(ص) و لزوم فعالیّت همه‌جانبه در معرفی ابعاد گوناگون وجود مقدّس ایشان از نگاه رهبر معظّم انقلاب تبیین شده است. به فرموده‌ی معظّمٌله «بزرگترین تبلیغ برای اسلام، شاید همین باشد که ما چهره‌ی پیامبر اسلام(ص) را برای بینندگان و جویندگان عالم روشن کنیم و بسیار بجاست قبل از آن‌که دشمنان و مخالفان، با روش‌ها و شیوه‌های فرهنگی و هنری پیچیده خود، چهره‌ی آن بزرگوار را در اذهان مردم بی‌خبر عالم مخدوش کنند، مسلمانانِ هنرمند و مطّلع،... با بیان و تبلیغ و تبیین راجع به آن شخصیّت معظّم و مکرّم، کار علمی و هنری و تبلیغی بکنند»(ص 16).
بخش‌هایی از این کتاب به تبیین روش رسول اکرم(ص) در ایجاد فضای اسلامی در جامعه اختصاص یافته و نمونه‌ها و مصادیق متعدّدی از این موضوع تشریح شده است. از منظر رهبر معظّم انقلاب، مبعث حضرت رسول اکرم(ص) «حادثه‌ای به عظمت خلقت انسان» است (ص 46) و عناوین متعدّدی از مطالب این کتاب، به بیان نکاتی درباره‌ی این موضوع مهم و برخی از عمده‌ترین پیام‌های آن برای مسلمانان عصر حاضر اختصاص یافته است. از جمله، در جای‌جای کتاب و چندین عنوان بر وحدت اسلامی و ضرورت پرهیز از تفرقه و اختلافات در نگاه محقّقانه‌ی رهبر انقلاب تأکید، و بازگشت به پیام بعثت، تنها راه علاج دردهای مسلمانان معرفی شده است.
تشریح اهداف بعثت، از جمله سه هدف مهمّ «تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت»، «تکمیل مکارم اخلاقی» و «عدالت اجتماعی» و نیز تبیین سه ملاک مهمّ تفاوت دوران بعثت و دوران جاهلیّت، از دیگر مطالب خواندنی این کتاب است. از دیدگاه رهبر معظّم انقلاب، بشر معاصر شدیداً محتاج پیام‌های مبعث است و عناوین متعدّدی از این کتاب، ضمن بررسی شرایط جهان در دوران بعثت، به تحلیل وجوه مختلف همانندی‌های جهان امروز با روزگار بعثت پیامبر(ص) اختصاص یافته است.
حجم زیادی از مطالب کتاب، از زوایای گوناگون و در عناوین متعدّد به بررسی و تحلیل آثار و برکات ولادت پیامبر و بعثت ایشان و نیز پیام‌های این واقعه‌‌ی مهم برای انسان و انسانیّت از نگاه رهبر انقلاب اختصاص یافته است. واقعه‌ای که معظّمٌله از آن به «مهم‌ترین، عظیم‌ترین و پربرکت‌ترین روز سال»(ص 255) یا «عید همه‌ی بشریّت در طول تاریخ»(ص 182) تعبیر کرده‌اند؛ روزی که بزرگداشت آن، بیش از آنچه صرفاً تجلیل از یک خاطره‌ی گرامی باشد، مطرح کردن درس‌های بزرگ آن برای بشریّت و به‌ویژه جامعه‌ی مسلمانان است(ص162).
علاوه بر درس‌ها و پیام‌های مربوط به وجوه فردی و معنوی شخصیّت پیامبر اعظم(ص)، 23 سال مبارزه سیاسی-اجتماعی ایشان برای ابلاغ پیام الهی و نیز سیره‌ی ایشان در دوران ده‌ساله‌ی حاکمیّت اسلامی در این کتاب تشریح شده است. بررسی و تحلیل هفت شاخص مهم و برجسته‌ی نظام اسلامی پیامبر(ص) و درس‌های آن برای جامعه‌ی امروز و نیز کاوشِ پنج دشمن اصلی تهدید کننده‌ی جامعه‌ی اسلامی در عصر پیامبر(ص)، از برجسته‌ترین مطالب مربوط به این موضوع است (ص 131-128؛ 148-137).
نیاز امّت اسلامی به حکومت اسلامی حقیقی، هدف غایی تشکیل حکومت اسلامی، معیار صحت و اعتبار حکومت اسلامی، مراحل به سامان رسیدن تشکیل نظام اسلامی، نقش ایجاد حکومت اسلامی در تحقّق محیط سالم و عادلانه، ریشه‌ها و عوامل انحطاط امّت اسلامی و... از دیگر موضوعات مرتبط با وجه سیاسی-اجتماعی سیره‌ی نبوی هستند که در این کتاب مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
یکی از موضوعات مهمّ مرتبط با درس‌های پیامبر اعظم(ص) برای دوران معاصر که در این کتاب بارها و در عناوین و مضامین متعدّد، از سوی رهبر معظّم انقلاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته، بحث بازگشت مسلمانان از دوران جهل و انحراف به تعالیم حقیقی و «بیداری اسلامی» است. ایشان، تعلیم درس‌های پیامبر(ص) را راه احیای عزّت اسلامی می‌دانند و معتقدند بیداری اسلامی، تنها راه امّت اسلام برای بازیابی این عزّت است. معظّمٌله همچنین ضمن تشریح وضعیّت مسلمانان در دوران معاصر و دعوت به وحدت اسلامی، برخی از مهم‌ترین نشانه‌های بیداری و تجدید حیات اسلامی در دوران معاصر و زوال قطعی دشمنان عدالت و صلح را تبیین کرده‌اند.
نقش امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) در بیداری اسلامی و احیای عزّت مسلمین، خصوصیات دشمنان امروز اسلام و بیداری اسلامی، لزوم توجّه به واقعیّت‌های دنیای معاصر، تبیین جاهلیّت مدرن معاصر و ویژگی‌های آن، مظاهر حقیقی بیداری دنیای اسلام (اندیشه، تعمّق و آزاداندیشی)، نیاز شدید امّت اسلامی به بازتولید حقایق اسلامی، بروز نشانه‌های بازگشت بشریّت به بهره‌گیری از رحمت وجود پیامبر اکرم(ص)، آثار بیداری اسلامی در دوران معاصر، بی‌نتیجه بودن تلاش‌های مستکبران در مقابله با بیداری اسلامی، نقش استکبار در وضعیّت اسفبار جامعه بشری معاصر و... از دیگر موضوعاتی هستند که در ارتباط با این بحث در این کتاب مطرح شده‌اند.
در یکی از مباحث این کتاب، دلایل اهانت‌های دشمنان به ساحت مقدّس نبیّ اکرم(ص) مورد بررسی قرار گرفته است. این هجمه‌های اهانت‌آمیز که در دوران قرون وسطی از جانب کشیشان مسیحی صورت می‌گرفت و در قرون اخیر در تحلیل‌های مغرضانه‌ی مستشرقین نمود یافته بود، مدّتی رنگ باخته بود، امّا «اخیراً باز شروع کردند. در چند سال اخیر، انسان یک تهاجم مطبوعاتی و فرهنگی پلید و شومی را در اکناف عالم نسبت به شخصیّت نبیّ اکرم(ص) مشاهده می‌کند. این کار می‌تواند حساب‌شده باشد. چون به این نقطه توجّه شده است که مسلمانان می‌توانند بر گرد محور وجود مقدّس نبیّ اکرم(ص) و اعتقاد و محبّت و عشق به او جمع شوند. لذا آن مرکز را مورد مناقشه قرار می‌دهند»(ص 122-121).
کتاب «درس‌های پیامبر اعظم(ص)» شامل گزیده‌ای از بیانات رهبر معظّم انقلاب درباره‌ی شخصیّت و بعثت نبیّ مکرّم اسلام(ص)، در قطعی شکیل و با طرحِ جلدی زیبا، در 278 صفحه، از سوی انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده است. گرچه در ابتدای کتاب عنوان شده که در انتخاب این گزیده‌ی بیانات، عمدتاً نخبگان، روشنفکران و زمامداران کشورهای اسلامی به عنوان مخاطبِ اصلی کتاب مدّ نظر بوده‌اند، امّا این کتاب می‌تواند منبع خوبی برای استفاده‌ی اصناف دیگر و عموم مردم در تبیین زوایا و ابعاد مختلف شخصیّت و سیره‌ی پیامبر اکرم(ص) نیز باشد.