با «پیشوای صادق» درمیدان مبارزه

در دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، سیره‌ امامان معصوم(ع) به انسانی ۲۵۰ساله تشبیه می‌شود که براساس شرایط زمانی، بهترین شیوه را برای رسیدن به اهداف والای اسلام انتخاب کرده‌اند؛ گاهی با جهاد، گاهی با آتش‌بس، گاهی با مبارزات سرّی و گاهی با کار فرهنگی و تبیینی به انجام وظیفه پرداخته‌اند. در این میان، امام صادق(ع) سهم مهم و تأثیرگذاری را در تاریخ سیاسی اهل‌بیت(ع) داشته‌اند. آنچه در دیدگاه آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای نسبت به سیره‌ سیاسی آن حضرت مشاهده می‌شود تلاش برای تأسیس حکومت مطلوب ائمه(ع) است که می‌توان آن را در کتاب «پیشوای صادق» مطالعه کرد؛ کتابی مشتمل بر یادداشت‌های حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای که در ۱۷ شماره‌ روزنامه‌ جمهوری اسلامی در خرداد سال ۱۳۵۸ منتشر شده است. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام سعید صلح‌میرزائی به بازخوانی این دیدگاه پرداخته‌ایم. وی مدیر دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب در قم، مسئول تولید محتوای انتشارات انقلاب اسلامی و مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم است که کتاب‌های متعددی را در موضوع اندیشه امامین انقلاب تألیف کرده است.

* اساساً شیوه مواجهه رهبر معظم انقلاب با سیره اهل‌بیت(ع) چگونه است؟

معظم‌له در سال ۱۳۵۰ که در زندان پرشکنجه رژیم طاغوت بودند با تکیه بر مطالعات فراوان تاریخی و همچنین غور و تحقیق در روایت‌ها به تعبیر «انسان ۲۵۰ساله» دست یافتند. بر این اساس ایشان همه‌ ائمه(ع) را به مثابه‌ انسان واحدی می‌دیدند که در عمر ۲۵۰ساله‌ خود با حفظ چند راهبرد اصلی، در زمان‌ها و شرایط مختلف به تاکتیک‌های مقتضی پرداخته است. گاهی صلح کرده است، گاهی قیام و گاهی مبارزه‌ مخفی که همه و همه با هدف بازیابی حکومت علوی و تشکیل حکومت تراز اسلامی به منظور تشکیل نهاد جامعه‌سازی انجام شده است.

ایشان همه‌ اهل‌بیت(ع) را همسنگران و همرزمان امام حسین(ع) در میدان مبارزه‌ می‌دانند که با ابزارهای مختلف به مبارزه‌ سیاسی حاد با رژیم حاکم معاصر خود مشغول بوده‌اند؛ البته در کنار این مبارزه‌ سیاسی، از تعلیم دین راستین و مبارزه با بدعت‌ها و همچنین آموزش سبک زندگی اسلامی و ترویج اخلاق و معنویت نیز غفلت نداشته‌اند.

* تصویری که از امام صادق(ع) در اذهان عمومی نقش بسته، تصویر عالمی برجسته است که بدون توجه به فضای سیاسی جامعه، از دوره تاریخی گذار از حکومت اموی به حکومت عباسی بهره برده و شاگردان بسیاری را در علوم مختلف تربیت کرده است؛ این تصویر چقدر با واقعیت امامت شیعه و به ‌طور خاص سیره امام جعفر صادق(ع) تطابق دارد؟

براساس توضیحاتی که در بخش اول عرض کردم، حضرت آقا با این دیدگاه مخالف‌اند و از همین رو است که کتاب پیشوای صادق را با اعتراض به این تفکر شروع کرده‌اند. نقد ایشان به این تصور آن است که امام(ع) را نسبت به اتفاقات و مشکلات زمانه‌ خود، بی‌تفاوت دیده و نقش اجتماعی حضرت را از برخی از امامزادگان انقلابی همچون «زید شهید» کمتر می‌بیند.

در جلسه‌ای از یکی از نزدیکان حضرت آقا سؤال کردم که علت تمرکز معظم‌له بر امام صادق(ع) و اهمیتی که به سیره‌ ایشان می‌دهند، چیست؟ ایشان عللی را گفتند و از جمله این بود که براساس روایت‌های ما بنا بوده است امام صادق(ع)، مجدِّد و احیاگر حکومت تراز علوی باشند و از این جهت در میان اهل‌بیت(ع) نیز جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. بعدها در کتاب پیشوای صادق برخی از این قرائن را مطالعه کردم.

* رهبر معظم انقلاب معتقدند که خط مبارزه ائمه شیعه با حکومت طاغوت و حکام جور، حرکتی مستمر و بدون وقفه بوده است؛ این مبارزه در روش سیدالشهدا(ع) کاملاً ملموس است اما در عصر ائمه پس از ایشان به‌ویژه در دوره امام صادق(ع) چگونه جریان داشته است؟

ایشان هم در کتاب «پیشوای صادق» و هم «همرزمان حسین(ع)» شواهدی را ارائه می‌دهند که حضرات معصومین(ع) را در نبردی طولانی و نفس‌گیر با خلفای جور می‌بینند. یکی از این شواهد این است که اگر ائمه(ع) کاری با سیاست و حکومت نداشته‌اند و در کنج عزلت به فعالیت‌های علمی و اخلاقی خود پرداخته‌اند پس چه انگیزه‌ای برای خلفا بود که ایشان را به شهادت برسانند؟ چرا امام کاظم(ع) که در زندان است نیز تحمل نمی‌شود و به شهادت می‌رسد؟

* امام صادق(ع) چگونه حقانیت خود برای حکومت بر جامعه اسلامی را مطرح و از آن دفاع می‌کردند؟

براساس تفکر رهبر معظم انقلاب، پس از آنکه اذهان جامعه‌ آن روز از سوی امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) برای فهم و هضم مفهوم امامت براساس تعالیم اسلام آماده شد، امام صادق(ع) اقدام‌هایی را در زمینه‌ اعلام بحث امامت به‌نحو عام و همچنین امامت خودشان آغاز کردند. یک نمونه که در کتاب پیشوای صادق به آن اشاره شده است، مربوط به فریادهای روشنگرانه حضرت در روز عرفه و در عرفات است که ۱۲ بار نام امامان بر حق را به چهار سو ذکر می‌کنند و هر بار هم نام خود را در پایان می‌آورند.

از دیگر اقدام‌ها، معرفی خود به عنوان میراث‌دار حکومت و علم نبوی و همچنین توصیف امامت به معنای صحیح آن است. حضرت شبکه‌ وسیعی از مبلغان را در اقصی ‌نقاط جهان اسلام داشته‌اند که وظیفه‌ اتصال مردم با ایشان را داشته‌اند.

بهره‌گیری از عنصر شعر شیعی و همچنین مجادلات کلامی نیز از دیگر اقدام‌های حضرت برای اثبات حقانیتشان برای امامت جامعه بوده است.

* مواجهه امام صادق(ع) با سایر جریان‌هایی که از اهل‌بیت پیامبر در مقابل حکومت طاغوت قیام می‌کردند، چگونه بود؟

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در کتاب همرزمان حسین(ع) فصلی را به امام صادق(ع) اختصاص داده و همچنین در فصل نهم آن کتابِ ۱۰ ‌فصلی، به بحث امامزادگان انقلابی و رابطه‌ تشکیلاتی ایشان با امامان به‌ویژه امام صادق(ع) پرداخته‌اند. ایشان با استناد به روایت‌های تاریخی و منابع حدیثی، پشتیبانی قاطع حضرت را از قیام‌هایی که برای خدا و اهل‌بیت(ع) بوده اثبات کرده‌اند و البته موضع حضرت نسبت به قیام‌ها و انقلاب‌هایی که اهداف دنیوی و جاه‌طلبانه داشته، منفی و در برخی موارد از باب انکار بوده است.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی قدس آنلاین