در نشست رونمایی از 3 کتاب درباره گام دوم انقلاب مطرح شد؛
تداوم حرکت تکاملی انقلاب به یک نظام تربیتی وابسته است/ آزادی ابزاری برای تحقق عدالت است/
با عدالت، موضوعات دیگر معنی پیدا می کند/ باید صاحبان اندیشه حول بیانیه گام دوم به مشارکت بکشانیم/ فقدان نگاه توحیدی عامل ضعف ها و کمبودهاست
آیین رونمایی، نقد و بررسی ۳ کتاب درباره بیانیه گام دوم «روایتی کوتاه از بیانیه گام دوم»، «برخی مفاهیم اساسی در بیانیه گام دوم» و «گفتارهایی در باب بیانیه گام دوم» که به قلم علی ذوعلم به زیور طبع آراسته شده، برگزار امروز سه شنبه 14 تیرماه برگزا شد. در این مراسم علی لاریجانی، مشاور مقام معظم رهبری، علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و علی ذوعلم رئیس اندیشگاه گام دوم انقلاب به سخنرانی پرداختند.
بیانیه گام دوم درسنامه جامع مکتب امام است
علیرضا مختارپور در این نشست گفت: در ۲۲ بهمن ۱۳9۷ و در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، بیانیه گام دوم انقلاب از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی خطاب به ملت ایران و خصوصا نسل جدید انقلاب اسلامی صادر شد و در طلیعه آن چهل سال دوم و پیش روی این نسل جدید به عنوان دومین مرحله خود سازی و جامعه پردازی و تمدن سازی مطرح گردید.
وی ادامه داد: این بیانیه از یک منظر کلی شامل دو بخش است. بخش اول در بازخوانی مسیر نهضت اسلامی ایران تا پیروزی و مراحل مختلف و دشواری ها و فراز و نشیب ها و موفقیت ها و ویژگی ها و برکات چهل سال اول انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران است.
وی افزود: بخش دوم به بیان وظایف نسل جوان اعم از مدیران، کارگزاران، اندیشمندان و فعالان جوان در میدان های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین المللی و نیز در عرصه های دین و اخلاق و معنویت و عدالت با عبرت گیری از تجربه های گذشته و به کار بستن نگاه انقلابی و روحیه انقلابی و عمل جهادی برای رساندن ایران عزیز به الگوی کامل نظام پیشرفته اسلامی می پردازد.
مختار پور تاکید کرد: با مرور این بیانیه شباهت های مبنایی و مضمونی با محتوای بیانات حضرت امام خمینی (ره) به خوبی نمایان است و گوییی رهبر معظم انقلاب اسلامی سیر تاریخی و تکاملی نظام را پس از سی سال از ارتحال رهبر کبیر انقلاب اسلامی، مورد باز خوانی قرار داده اند و نتیجه این تشریح دقیق چهل ساله اول انقلاب، نشان دهنده پایداری انقلاب و نظام بر مبانی و آرمان های اصلی انقلاب اسلامی و حضرت امام خمینی می باشد.
وی ادامه داد: حضرت آیت الله خامنه ای سه ماه بعد از صدور بیانیه گام دوم، در دیدار جمعی از دانشجویان در اول خرداد ۱۳9۸، محتوای این بیانیه را ترسیم تصویر کلی از مسائل اصلی انقلاب در سه مرحله گذشته، حال و آینده دانسته و به چهار نقطه اصلی در این بیانیه تصریح کرده اند. 1- عظمت حادثه انقلاب هم از لحاظ وقوع هم از لحاظ ماندگاری ۲- عظمت راه طی شده و کارکردهای انقلاب 3-عظمت چشم انداز و هدفی که باید به آن برسیم 4- عظمت نقش نیروی جوان متعهد.
وی افزود: از آن تاریخ تاکنون در اغلب بیانات و پیام های رهبر انقلاب اسلامی، آنچه محور اصلی و دائر مدار همه مسائل بوده توجه به لزوم آمادگی نسل جوان برای پیشبرد انقلاب در گام دوم است. استفاده از ظرفیت جوانان، لزوم مجهز شدن جوانان به معارف دینی، سیاسی و بصیرت، دشمن شناسی، جلوگیری از تحریف روایت ها، جهاد تبیین نمونه های شاخصی از مقدمات و لوازم و اصول مهم برای نسل جوانی است که اغلب مدیریت های میانی را بر عهده گرفته و به تدریج وارد مدیریت های کلان در قوای مختلف و نهادهای عمومی خواهد شد.
مختارپور گفت: حال اگر به بیانات حضرت آیت الله خامنه ای که در ۱۴ خرداد ۱۴۰۱ و در سی و سومین سالگرد ارتحال حضرت امام ایراد شده توجه شود ربط میان آنچه در بیانیه گام دوم مطرح شده و مسئولیت نسل جوان و مکتب امام (ره) در منظومة معرفتی معظم له آشکار می شود. ایشان پس از اشاره به ویژگی ها و وجوه عظمت انقلاب اسلامی، و خصوصیات شخصی و نیز مکتب امام، از امام راحل به عنوان الگویی برای نسل جوان یاد کرده و امام را روح انقلاب اسلامی دانسته و بر لزوم شناسایی امام برای نسل جوان تأکید می کنند.
وی ادامه داد: عبارت صریح ایشان چنین است: « امام، فقط امامِ دیروز نیست؛ امامِ امروز هم هست، امامِ فردا هم هست. نسل جوان و هوشمند ما که قرار است مسئولیّت ملّی و انقلابی گام دوّم این انقلاب را بر عهده بگیرد و آینده‌ی این کشور را اداره بکند، احتیاج دارد به یک نرم‌افزار واقعی؛ برای اینکه بتواند راه انقلاب را درست طی کند که این راه انقلاب، ایران را و ملّت ایران را به منتهای قلّه خواهد رسانید، احتیاج دارد به یک نرم‌افزار مطمئن و جامع که بتواند به او کمک کند. این نرم‌افزار که میتواند شتاب‌دهنده باشد، کمک‌کننده باشد و حتّی در مواقعی تحوّل‌آفرین باشد، عبارت است از درسهای امام؛ درسهایی که هم در گفتار امام، هم در رفتار امام میتوان آنها را جستجو کرد و یافت.»
مختارپور در پایان تاکید کرد: با توجه به آنچه گفته شد می توان بیانیه گام دوم را راهنما، چشم انداز، درسنامه استفاده از درس های امام به عنوان نرم افزار واقعی، مطمئن و جامع مکتب امام که به حق روح انقلاب بوده اند، دانست.
*تداوم حرکت تکاملی انقلاب به یک نظام تربیتی وابسته است
علی لاریجانی نیز در این نشست اظهار داشت: این 3 کتاب بحث های خیلی خوبی دارد و تا حدی به مبانی فکری بیانیه پرداخته اند.
وی ادامه داد: در بیانیه گام دوم موضوعات متکثری مطرح شده است، از وضعیت گذشته ایران تا شرایط حدوث انقلاب و راه طی شده در این ۴۰ سال و مسیر آتی مومنان، در آن وجود دارد.
وی افزود: نکته مهم روح کلی حاکم بر بیانیه است تا موضوعات متکثر ذیل آن فهم شود. لذا ابتدا باید حقیقت بنیادین و روح کلی حاکم بر بیانیه را کشف کنیم.
لاریجانی اظهار داشت: در اسلام موضوعات متنوعی داریم از مسایل فردی گرفته تا مسایل کلی و... اما اگر بخواهیم حقیقت اسلام را بفهمیم با رجوع به بیان علامه طباطبایی، روح کلی اسلام همان توحید است و بقیه موضوعات در جوف توحید معنا می شود. در بیان علامه مسأله عدالت مسأله مهم در ارسال رسل است که ذیل توحید از آن بحث می شود.
وی با اشاره به بیانیه گام دوم تاکید کرد: روح کلی بیانیه این است که انقلاب اسلامی یک حرکت زنده است. بقیه امور مثل استقلال و آزادی و نه شرقی و نه غربی در جوف این موضوع معنی پیدا می کنند.
وی ادامه داد: در فراز و فرودهای انقلاب این مسایل گاهی پیش آمد که می گفتند انقلاب حادث شده حالا باید نظام سازی کنیم. یا برخی با پیش آمد برخی حوادث، چنان دچار یاس می شدند که گویا انقلاب را تمام شده می دیدند. اگر ما روح کلی انقلاب را بشناسیم می توانیم به این دو نگاه پاسخ روشن دهیم.
لاریجانی با طرح این سوال که چرا انقلاب زنده است؟ گفت: پاسخ به این سوال به نوع نگاه ما به جامعه باز می گردد. نگاه ما به جامعه چیست؟ اگر اصالت را به فرد بدهیم و بگوییم جامعه اجتماعی از افراد تشکیل شده، تلقی متفاوتی ایجاد می کند.
وی ادامه داد: مرحوم علامه در تفسیر المیزان نشان داده اند که جامعه حیثیت مستقل و هویت مستقلی از افراد دارد، ضمن اینکه افراد وجود دارند اما جامعه غیر از افراد، هویت مستقل دارد و دارای حقوق است. لذا تلقی ما از انقلاب هم بر این اساس می تواند تفاوت کند.
لاریجانی با اشاره به آیه ۲۸ سوره جاثیه و ۱۰۸ سوره انعام تاکید کرد: علامه از این آیات استفاده می کند تا اثبات کند جامعه دارای هویت مستقل است و شعور و عصیان و حساب و کتاب دارد .
وی ادامه داد: شهید مطهری در کتاب فطرت امر دیگری را به این بیان علامه اضافه کرده‌است. ایشان می گوید همانطور که انسان ها داری فطرت هستند، جامعه هم که برای آن قائل به وجود مستقل هستیم، هم دارای فطریات است. من این را در اندیشه دیگر فیلسوفان ندیده ام که جامعه دارای فطریات باشد.
وی با طرح این سوال که فطرت الهی در جامعه به چه معنی است؟ گفت: شهید مطهری برخی از سنن همیشگی و جاودانه الهی بر جوامع را به عنوان فطریات جامعه می داند. به نظر ایشان سنت الهی این است که جوامع به سمت تکامل منتهی می شوند. وحدت امم یک امر فطری است که این در زمان ظهور امر مسلمی است. این البته احتیاج به تفسیر بیشتر دارد. مثلاً استقلال یا آزادی یا هویت ملی از چیزهایی است که همه جوامع به طور طبیعی آن را می طلبند. بنابراین ممکن است که بحث فطریات احتیاج به تفسیر داشته باشد. لذا اینکه می گوییم انقلاب زنده است، ابتنا به این موضوع دارد که تلقی ما نسبت به جامعه چیست.
لاریجانی با طرح این سوال که چرا انقلاب امری استمراری است و دوام دارد؟ گفت: انقلاب ها دو نوع هستند، برخی متکی به عوارض و صفاتی هستند که محدودیت دارند لذا جاودانگی ندارند کمااینکه انقلاب صنعتی و انقلاب فرانسه همینطور است. اما اگر یک انقلابی متکی بر جوهره واقعی یک جامعه باشد که ویژگی تداوم و استمرار دارد به این می رسیم که انقلاب تداوم دارد و زنده است.
وی ادامه داد: انقلاب اسلامی متکی بر جوهره واقعی جامعه اسلامی یعنی فرهنگ دینی است. اینکه انقلاب زنده است مبنای عقلایی دارد چراکه این به جوهره و ذاتیات جامعه اسلامی باز می گردد که امری با دوام است.
وی افزود: جامعه مستمرا در حال تغییر است و با بیرون، داد و ستد دارد و هر لحظه تغییرات سیاسی و اجتماعی برای جامعه پدید می آید. اگر ما نقطه ای نگاه کنیم در هر لحظه جامعه در حال تغییر است. حرفی که مرحوم ملاصدرا درباره حرکت جوهری مطرح می کند این است که همه عالم در حال حرکت و تغییر است. اما نکته این است که آن سیر حرکتی هویت داشته باشد. جامعه هر لحظه تغییر می کند اما کل این حرکت یک هویت دارد.
لاریجانی تاکید کرد: علامه طباطبایی می گوید اسلام تنها آیینی است که احکام آن مبتنی بر امر اجتماعی است و در تمام احکام دینی روح اجتماعی وجود دارد.
وی ادامه داد: منطق تمدن اسلام بر عقل و حق استوار است اما منطق تمدن غرب بر احساسات و تمایلات است. دومی امری عارضی و اولی امری جوهری است.
وی افزود: مکینتایر، فیلسوف اخلاق و سیاست، در کتاب «در پی فضیلت» می گوید فرهنگ اخلاقی غرب بر احساس استوار شده و از مبانی عقلانی فاصله گرفته است.
لاریجانی گفت: زنده بودن حرکت انقلاب ربط وثیقی به تلقی ما از جامعه و منطق مبتنی بر حقانیت و نه احساسات دارد.
وی با اشاره به این سوال که اگر زنده بودن انقلاب یک امر تکوینی است پس بیانیه چه ضرورتی دارد؟ گفت: زنده بودن به معنای تکاملی بودن نیست. زنده بودن به معنی حرکت است که این حرکت می تواند تکاملی و یا انحطاطی باشد. لذا بیانیه برای این است که مومنان بدانند مبادا در خاک پاشی معاندین از منزلت انقلاب غفلت کنیم و در جهت اعتلای آن تلاش نکنیم. لذا بیانیه گام دوم برای جلوگیری از انحطاط و برای حرکت تکاملی است.
وی با طرح سوال دیگری مبنی بر اینکه چطور می توانیم حیات تکاملی تعبیه کینم، آیا با بیانیه و دستورالعمل می توان این کار را کرد؟ گفت: حرف رهبر انقلاب این است که تداوم حرکت تکاملی انقلاب به یک نظام تربیتی وابسته است. چیزی که در فلسفه افلاطونی از آن به پایدیا یاد می شود.
لاریجانی ادامه داد: مهم نظام تربیتی حکومت است و اگر بخواهیم نفاذ به دستورالعمل حکومت بدهیم باید آن دستورالعمل در نظام تربیتی قرار بگیرد.
وی افزود: جامعه صالح در گرو علم نافع و عمل صالح است. علامه طباطبایی معتقد است که جامعه ای که مسلح به این دو باشد تمدن ساز است. لذا در بیانیه به دانش های پیشرو و نظام تربیتی تاکید شده که نشان می دهد تمدن سازی مورد تاکید است.
وی ادامه داد: اسلام هرگز میان زندگی مادی و حیات معنوی جدایی قایل نیست. مرحوم علامه معتقد است که هر طرحی که برای زندگی معنوی در نظر گرفته شود وقتی موفق است که به زندگی مادی توجه شود. لذا زندگی اقتصادی یک ضرورت است.
لاریجانی گفت: مهمترین چیزی که جامعه انسانی پایدار را می سازد اقتصادیات است که خدا آن را مایه قوام جامعه قرار داده است. توسعه کشور رخ نمی دهد مگر اینکه مردم در توسعه مشارکت داشته باشند و ثانیا ذهن توسعه گرا داشته باشند.
وی ادامه داد: باید مبانی بیانیه را خوب درک کنیم و صاحبان اندیشه را حول آن به مشارکت بکشانیم تا بیانیه تبدیل به یک گفتار مسلط در جامعه برای همه جامعه و جریان ها شود. بیانیه وقتی می خواهد در جامعه تحقق پیدا کند باید به موضوع طریق اندیشیده شود.
وی با بیان اینکه چگونه می توان بیانیه را فراگیر کنیم؟ گفت: چیزی که در این بیانیه مطرح شده است مورد قبول جریان های مختلف سیاسی و اجتماعی کشور است. اما آنها باید احساس مشارکت کنند تا حرکت پویا در این بیانیه محقق شود.
لاریجانی در بخش پایانی سخنرانی خود اظهار داشت: بر اساس نصوص دینی ترتب بر عدالت است. بنابراین ما باید درک درستی از عدالت داشته باشیم و از عدالت است که موضوعات دیگر معنی پیدا می کند.
وی افزود: هر کس که استعداد فطری دارد در مقابلش حقی دارد لذا حکومت باید زمینه ساز این حرکت فطری باشد. البته خود افراد باید حرکت کنند تا فعلیت پیدا کنند ولی حکومت باید زمینه ساز باشد. اینجا بحث آزادی مطرح می شود که آزادی ابزاری برای تحقق عدالت است. باید موانع مشارکت مردم برداشته شود. دموکراسی در حکومت دینی امری جدا از حکومت دینی نیست و از تفکر عدالت برمی‌خیزد. بنابراین آزادی یک امر ضروری برای تحقق عدالت است. البته باید این آزادی در شئون مختلف مانعی برای ترقی شئون دیگر نشود.
*آرمان های انقلاب فرازمانی و فرامکانی است
علی ذوعلم نویسنده 3 کتاب «روایتی کوتاه از بیانیه گام دوم»، «برخی مفاهیم اساسی در بیانیه گام دوم» و «گفتارهایی در باب بیانیه گام دوم» و رئیس اندیشگاه گام دوم نیز در این نشست گفت: آرمان های انقلاب فرازمانی و فرامکانی است. آزادی و استقلال و اخلاق در غرب هم مطرح است اما نگاه ما کاملا متفاوت است. یکی از وجوه این تمایز نوع چینش و مدل مفهومی است که از اینها به دست می آید.
وی ادامه داد: اگر بخواهد تمدن اسلامی صورت بگیرد برجسته کردن تمایز بین غرب و تمدن اسلامی بسیار مهم است. اما وجه تمایز اساسی کجاست؟
وی افزود: فلاسفه فراتر از غربی و شرقی بودن ناخودآگاه بر اساس هدایت فطرت می اندیشند. ممکن است با یک بحث فطری ستیز داشته باشند اما فطرت در بطن تکوین انسان نهاده شده و هیچکس نمی تواند از فطرت بگریزد.
وی افزود: آنها در یک قصور مبنای معرفتی به سر می برند که از مبنای معرفتی وحیانی خود را محروم کرده اند لذا سطح آزادی را نازل کردند و عدالت را بر مبنای عقل بشرتعریف کردند. تمدن سازی نوین این تمایزات را باید برجسته کند.
ذوعلم تاکید کرد: اگر بخواهیم بیانیه را مطرح و تحقق ببخشیم باید درک عمیق شهودی نسبت به این نظام انسانی داشته باشیم و عدالت و آزادی را در پیوند با اخلاق و معنویت تعریف کنیم.
وی افزود: پیامبران تامین کننده مهمترین نیاز انسان هستند. منبع معرفتی فراتر از عقل بشر لازم است که بتواند نیاز بشر را تشخیص دهد و نقشه پیشرفت همه جانبه انسان را رقم بزند.
وی ادامه داد: بر مبنای دین همه انسان ها حق برخورداری از پیشرفت و عدالت و ... را دارند. این نگاه به دین و این دین شناسی را در امام راحل و علامه طباطبایی و مقام معظم رهبری مشاهده می کنیم و باید به درک عمیق آن برسیم.
ذوعلم گفت: تحقق بیانیه در کارهای دیوان سالارانه و برنامه ریزی های اجرایی محصور نیست. اگر کارگزاران درک عمیق و عقلانی از مسایل داشته باشند، این امر خود به خود در سیاست گذاری ها و فعالیت ها بروز و ظهور خواهد داشت.
وی ادامه داد: این نگاه به دین اگر تحقق پیدا کند، سرعت پیشرفت افزایش پیدا خواهد کرد چراکه فقدان نگاه توحیدی عامل ضعف ها و کمبودها بوده است. لذا سطح مسأله را از سطح یک عملیات اجرایی محدود باید عمیق تر ببینیم.