آیین معرفی کتاب «تفسیر سوره برائت» در مشهد برگزار شد. به گز ارش دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای در مشهد، این آیین در محل ساختمان شماره یک دانشگاه علوم اسلامی رضوی واقع در صحن هدایت حرم مطهر امام رضا(ع)، با با حضور اساتید حوزه علمیه، طلاب و دانشجویان برگزار شد.
در این مراسم رضا خوراکیان، مسئول نمایندگی حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای در مشهد گفت: موسسه حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب از دهه 70 کار خود را با هدف تدوین و انتشار آثار ایشان و فراتر از آن، تدوین منظومه فکری از افکار و اندیشه‌های معظم له فعالیت خود را آغاز کرد.
وی ادامه داد: از سال 85 نمایندگی این موسسه در مشهد کار خود را شروع کرد، در ابتدا مباحث مربوط به جمع آوری اسناد و تاریخ شفاهی را حوزه کار خود قرار داد و در ادامه به موارد مربوط به فعالیت های فرهنگی ترویجی در دستورکار خود قرار داد.
خوراکیان افزود: با زیر ساخت هایی که در طی دو سال اخیر ایجاد شده است و استفاده از ظرفیت های علمی در مشهد، به سمت تربیت پژوهش گر بر اساس منظومه های فکری رهبر معظم انقلاب و امام خمینی(ره) در رشته های مرتبط به معارف انقلاب اسلامی اقدام کرده‌ایم.
وی در ادامه توضیح فعالیت های دفتر مشهد گفت: یکی از مزیت های منحصر به فرد دفتر مشهد، توفیقی است که در درک حضور و بهره مندی از شاگردان رهبر معظم انقلاب که پیش از انقلاب در محضر ایشان تلمذ کردند و با مبانی فکری ایشان آشنا هستند، می‌باشد.
ایشان با اشاره به حجم قابل توجه اسناد و دست نوشته های منتشر نشده موجود از مقام معظم رهبری، افزود: قسمت اعظم این موارد به پیش از انقلاب بر می گردد که امیدواریم بتوانیم از این اسناد و دست نوشته ها آثار ارزشمند دیگری نیز تدوین کنیم.
خوراکیان در توضیح کتاب «تفسیر سوره برائت» نیز گفت: این کتاب بر اساس سلسله جلسات تفسیر قرآن کریم توسط حضرت آیت الله‌العظمی خامنه‌ای از پاییز سال ۱۳۵۰ در مدرسه‌ی «میرزاجعفر» مشهد (دانشگاه رضوی فعلی) است، جلساتی که رهبر انقلاب در خاطراتشان می فرمایند برای آن ها وقت جدی اختصاص می دادند. دست نوشته های موجود از این جلسات توسط شاگردان رهبر انقلاب در چند مرحله مورد بررسی قرار گرفت و می تواند این ادعا را داشت که این کتاب، کتاب تفسیر تراز قرآن مد نظر ایشان است و بزرگان حوزه علمیه نیز با بزرگواری خود این کتاب را به عنوان متن درسی طلاب برگزیدند.
وی در پایان سخنان خود افزود: از تمام دست اندرکاران تدوین این اثر نفیس تقدیر و تشکر دارم.
* دانش و تخصص رهبر سبب گیرا شدن این تفسیر شده بود.
در ادامه این مراسم حجت الاسلام محمدباقر فرزانه، امام جمعه موقت مشهد و عضو شورای عالی برنامه ریزی حوزه علمیه خراسان به ارائه سخنان خود پرداخت.
حجت الاسلام فرزانه به بیان خاطره ای از رهبر انقلاب پرداخت و گفت: خاطره ای از سال 54 که جلسه در تهران بود و تعداد افراد خاصی از جمله شهید بهشتی، شهید مطهری، شهید مفتح مرحوم علی شریعتی و پدرشان و رهبر معظم انقلاب در آن جلسه حضور داشتند، در روزی که جلسه در منزل صاحب کارخانه بیک در آن زمان بود، مشغول نماز بودیم، بین دو نماز حضرت آقا صوره صف را خواندن و به نحو زیبایی ترجمه کردند، پس از نماز جلسه شروع شد که در ابتدای آن شهید مطهری فرمودند: آقای خامنه ای یک متخصص در قرآن است.
وی ادامه داد: در زلزله فردوس گروهی از طلاب از جمله مرحوم طبسی و شهید هاشمی نژاد در محضر آقا بودیم و ستاد کمک رسانی حضرت امام را تشکیل داده بودیم. اولین برخورد من با ایشان در آن مکان بود و من را جذب خود کرده بودند.
مدرس حوزه و دانشگاه به بیان خاطره ای دیگر پرداخت و گفت: روزی با شهید هاشمی نژاد از حرم خارج می شدیم که در میان بست نواب به ایشان برخورد کردیم، من به شهید هاشمی نژاد گفتم چه خوب است که از آقا تقاضا کنیم تا درس اخلاقی به ما دهند، او هم تایید کرد. به همین خاطر رفتیم و از ایشان در خواست کردیم که ایشان پاسخ دادند، من درس اخلاق نمی گویم، اما می توان درس تفسیری را آغاز کرد این درس تفسیر تا آنجا که من یادم است با 6 نفر شروع شد، این درس در مشهد ترک های قدیم، همان مسجدی که مرحوم پدرشان در آنجا نماز می خواندند شروع شد و در طی این جلسات چند مسجدی را به عنوان مکان تغییر دادیم تا جایی که حدود 600 نفر طلبه و دانشجو پای درس تفسیر حضرت آقا می نشستند، سوره‌های مائده انفال و توبه انتخاب شده بود.
وی در توضیح کتاب «تفسیر سوره برائت» گفت: این کتاب حاصل اسناد باقی مانده از تفسیر سوره توبه در آن سلسله جلسات است و متاسفانه ما تا کنون نتوانستیم اسناد جلسات تفسیر دو سوره دیگر را پیدا کنیم. ساواک حساسیت بسیار شدیدی نسبت به حضرت آقا داشت، چرا که طلبه های جوان زمانی که پای این جلسات تفسیر می نشستند، متحول می شدند وولیتشان نسبت به زمانه و جامعه چیست و همین شد که تعابیر ارائه شده در تفسیر از منظر ساواک مغفول نمایند، بسیاری از روزهایی که ما برای درس می آمدیم، شاهد بودیم درب اصلی مسجد بسته است و رهبر انقلاب در ایوان مسجد در اوج سرما تفسیر می گفتند.
حجت الاسلام و المسلمین فرزانه با بیان اینکه دانش و تخصص رهبر سبب گیرا شدن این تفسیر شده بود، در خصوص تدوین کتاب مذکور گفت: محققان دانشگاه رضوی توانستند با تلاش های خود تفسیر سوره توبه را از این سلسله جلسات به کتابی تبدیل کنند که امروز به علاقه مندان معرفی شد. البته جا دارد بگویم که جزوه ضمیمه شده به این تفسیر که در زمینه روش تفسیر رهبر انقلاب است نیز مطالب ارزشمندی را دارا هستند.
* 6 مرحله تدوین اثر
حجت الاسلام دکتر علی خیاط عضو هیات علمی دانشگاه اسلامی رضوی و یکی از مسئولان نشر این اثر با بیان اینکه این کتاب ارزشمند برای نخستین بار در یک جلد ۸۰۰ صفحه ای از آثار و دست نوشته های تدریس رهبری فرزانه نظام در سال‌های ۵۰ تا ۵۱ با تلاش جمعی از فضلا و اساتید و چند مرحله ویراستاری، تصحیح و تشخیص منابع، منتشر شده و در دسترس دانشجویان، دانش پژوهان، طلاب و اساتید قرار گرفته است، افزود: این تفسیر در 6 مرحله به انجام رسید، در ابتدا به دنبال منابع بودیم و آنچه که در نهایت به دست آمد دو اثر بود، یکی از آن ها دفتری بود که مجموعه نوارهای پیاده شده بود که توسط بردار گرامیمان توسط حاج آقای ربانی فردوسی آماده شده بود و بخش دیگر نیز یادداشت هایی بود که از حجت الاسلام و المسلمین داودی به دست ما رسیده بود، این دو مجموعه منابع ما بودند.
وی در توضیح محدودیت موجود در زمینه منابع نیز گفت: زمانی که از جناب ربانی پیگیری دریافت نوارهای ضبط شده این جلسات بودیم ایشان گفتند، من تنها یک نوار داشتم و هر جلسه را روی آن ضبط می کردم و پس از جلسه محتوا را بر کاغذ پیاده می کردم و جلسه بعد مجدد روی همان نوار اقدام به ضبط کردن سخنان می کردم.
وی ادامه داد: در مرحله دوم بنده و آقایان ایروانی و حق پناه این محتواها را خوانش کردیم تا هم ویراستاری مختصر، عنوان گذاری و منبع یابی انجام دهیم. در طی این کار به این نتیجه رسیدیم که این متن، صرفا یک متن تفسیری معمولی نیست، بلکه یک روش تفسیری روشنی است و همین شد که تصمیم گرفتیم این نکات مربوط به روش و مبنای تفسیر حضرت آقا را استخراج کنیم و همین شد که حاصل این تصمیم جزوه ای حدود 100 صفحه ای در خصوص گرایش شناسی و روش شناسی تفسیری رهبر انقلاب شد.
حجت الاسلام دکتر علی خیاط افزود: مرحله سوم تدوین آن جزوه شد و در مرحله چهار منبع یابی مجدد صورت گرفت و در مرحله پنجم با تحویل محتوا تولید شده به دفتر نشر آثار رهبر انقلاب، توسط کارشناسان آن مرکز نیز کار کارشناسی نیز انجام شد. با توجه به اینکه تفسیر سوره توبه اولین تفسیر حضرت آقا نبود و سوره انفال اولین بود، با وجود نبود اسنادی از آن تفسیر ما نتوانستیم جزوه روش شناسی را تکیمل تر از اینی که وجود دارد کنیم. در آخرین مرحله به این نتیجه رسیدیم که این تفسیر به این شکل در شان مقام معظم رهبری نیست، لذا شایسته است که جدی دیگری روی آن صورت بگیرد، از همین رو نیازمند یکدست سازی و مرتب سازی و حذف تکرار ها بود.
* نکته بارز این شیوه تفسیر، ساده سازی مفاهیم است
رئیس مؤسسه علمی، فرهنگی دارالحدیث در این مراسم طی سخنانی از این کتاب که مفاد و محتوی آن طی سال‌های ۵۰ و ۵۱ در مدرسه علمیه میرزاجعفر مشهد توسط مقام معظم رهبری تدریس شده است به عنوان یک اثر نفیس برای ارائه به طلاب، فضلاء، استادان و پژوهشگران یاد کرد.
آیت الله محمد محمدی ری شهری افزود: سندیت مطالب مطروحه در این کتاب به تایید استادان دانشگاه قرآن و حدیث رسیده است و علاوه بر توجه آن به قواعد و مبانی، این تفسیر به روش و قاعده ای درست ارائه شده است یعنی حاصل تدریس است و در پی آن است که مفاهیم سیاسی، اجتماعی قرآن را از رهگذر یک پژوهش ناب اسلامی احیا کند.
وی ادامه داد: نکته بارز این شیوه تفسیر، ساده سازی مفاهیم است و تسلط آیت الله خامنه ای بر ادبیات فارسی و قدرت سخنوری این امتیاز مثبت را برای ایشان فراهم کرده است.
رئیس مؤسسه علمی، فرهنگی دارالحدیث گفت: این تفسیر مبتنی بر مطالعات دقیق پژوهشی است و آنچه به صورت بسیار ساده برای مخاطب بیان می شود نتیجه مطالعات عمیق منابع معتبر است.
ری شهری افزود: ایشان دراین تفسیر تاکید دارند که جان مطلب را به مخاطب ارائه و از جزئیات کم ارزش تر صرف نظر کنند و در این راستا حوزه های متفاوت معرفت دین در این تفسیر رعایت و آیات قرآن با دید کلان نسبت به زوایای مختلف تفسیر شده است.
وی ادامه داد: این تفسیر متکی به تحقیق است و تحت تاثیر فضای سیاسی، اجتماعی حاکم زمان خود قرار ندارد و ایشان حتی برداشت های شخصی خودشان را جدا کرده اند در حالی که در همان زمان کسانی بودند که برداشت های شخصی شان را بر آیات قرآن تحمیل می کردند و الان هم چنین افرادی وجود دارند.
گفتنی است؛ سلسله جلسات تفسیر قرآن کریم توسط حضرت آیت الله‌العظمی خامنه‌ای از پاییز سال ۱۳۵۰ در مدرسه‌ی «میرزاجعفر» مشهد (دانشگاه رضوی فعلی) شروع شد.
در این جلسات سوره‌های مبارکه‌ی مائده، انفال، برائت و آیاتی از سورهی مبارکه‌ی یونس مورد تفسیر و تبیین قرار گرفت. تفسیر سورهی مبارکه‌ی برائت از اوایل سال ۱۳۵۱ آغاز و حدوداً تا بهمن ۱۳۵۱ ادامه یافت.
این درس تفسیر که یکی از دو درس تفسیر در حوزه علمیّه‌ی مشهد در آن روزگار بود، به‌طور معمول در «مدرسه‌ی میرزاجعفر» از مدارس علمیّه‌ی در محدوده‌ی حرم مطهّر و بعدها در مسجدی در «پایین خیابان» و سپس مسجد قبله، برگزار میشد.
روش بکار رفته در این جلسات تفسیری، روش اجتهادی است که در آن بر استفاده و راهیابی به مقصود آیات با استفاده از تفکر و تعقل تاکید شده است. ضمن این که در کنار روش عقلی استفاده از روش تفسیری قرآن به قرآن و بهره‌گیری معتنابه از روایات کاملا مشهود است.
این جلسات به دلیل مضمون و محتوای روشنگرانه و کاربردی آن در زنده کردن روح اسلامی در مخاطبان از سوی رژیم طاغوت به شدت مورد توجه و کنترل بوده است.
پیش از این و در سال ۱۳۹۳ مجموعه‌ی مبانی و قواعد تفسیری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای برگرفته از متون این جلسات تفسیری به صورت کتابی مستقل، استخراج و توسّط نشر «نسیم انقلاب» وابسته به «انتشارات انقلاب اسلامی» با عنوان «مروری بر مبانی، روش و قواعد تفسیری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در تفسیر سورهی توبه» منتشر شده بود. برای تتمیم فایده، آن کتاب به ابتدای متن تفسیر سورهی مبارکه‌ی برائت افزوده شد.
برای مشاهده گزارش تصویری این مراسم اینجا را کلیک کنید.