انقلاب اسلامی ایران از ابتدای شکل‌گیری، با چالش مهمی در میان نخبگان و مسئولان مواجه بوده است. این چالش نتیجه دو رویکرد متفاوت به مقوله پیشرفت است: «یک چالش بزرگی همواره بر سر راه حفظ هویت این نظام وجود داشته است؛ الان هم وجود دارد، بعد از این هم خواهد بود؛ آن چالش عبارت است از چالش بین وفاداری و حفظ خطوط اصلی ـ یعنی اصول و مبانی نظام ـ از یک طرف و دستاوردهای پیشرفت مادی و معنوی برای نظام از طرف دیگر...این وسوسه به سراغ نخبگان و زبدگان و مسئولان می‌آید که نکند پایبندی ما به این اصول است که مانع میشود ما به این اهداف دست پیدا کنیم.»(رهبر حکیم انقلاب: 17/06/1390) چالش مزبور از اواخر دوره قاجار متأثر از نفوذ روشنفکران غرب‌زده بوجود آمد و بخش زیادی از تاریخ معاصر ایران را به خود مشغول کرد؛ عده‌ای به بهانه رشد و توسعه و پیوستن به فرایند غربی ـ آمریکاییِ جهانی شدن، بر تعدیل هویت ملی و کوتاه آمدن از اصول اصرار می‌کرده‌اند و عده‌ای بر این باور بوده‌اند که دستیابی به پیشرفت همه‌جانبه و عادلانه، جز با تکیه بر هویت ملی امکان‌پذیر نیست.
رهبر حکیم انقلاب(مدظله‌العالی) در 22 خرداد 1396 در دیدار رمضانی مسئولان نظام، بر لزوم تطبیق منافع ملّی با هویّت ملّی تأکید کرده و هشدار داده‌اند که: «...آنجایی که ما چیزی را به‌عنوان منافع ملّی در نظر میگیریم، لکن هویّت ملّی را پایمال میکنیم، قطعاً اشتباه کرده‌ایم، این منافع ملّی نیست.»(22/03/1396)
ازاین‌رو گفتمان معاصر 5 تحت عنوان «منافع ملی، هویت ملی؛ چالش بزرگ انقلاب و نظام اسلامی» بر تبیین رابطه‌ی منافع ملی و هویت ملی تمرکز دارد. گفتمان معاصر 5 در تحلیل این چالش، به سؤالات زیر پاسخ می‌دهد:
1. «هویت ملی موجود» و «هویت ملی مطلوب» ایرانیان از چه مؤلفه‌هایی تشکیل میشود؟
2. چه رابطه‌ای میان منافع ملی و هویت ملی وجود دارد؟
3. مبتنی بر چه تحلیلی ادعا میشود که منافع ملی ایران تابع هویت ملی است؟
4. وضعیت منافع ملی و هویت ملی در پیشینه تاریخی ایران از اواخر دوره قاجار تا پایان دوره پهلوی چگونه بوده است؟
5. عمده‌ترین مختصات دیدگاه رقیب انقلاب اسلامی در این حوزه کدام‌اند؟
6. «تغییر سبک زندگی» و «سند آموزش 2030» چه نقشی در تحقق دیدگاه رقیب ایفا می‌کنند؟
7. آیا پیگیری آرمان‌های جهانی انقلاب اسلامی با تأمین منافع ملی تعارض دارد؟
8. چه راهکارهای برای تقویت هویت ملی پیشنهاد می‌گردد؟